Zakażenia układu moczowego w postaci zapalenia pęcherza moczowego – problem społeczny?
Zakażenia układu moczowego (UTI – urinary tract infections) to najczęstsza przyczyna zakażeń w świecie i stanowią one istotny problem dla systemu opieki zdrowotnej. Niezrozumienie mechanizmów UTI prowadzi bardzo często do nadużywania antybiotyków, co z kolei zwiększa ryzyko powstania wieloopornych szczepów bakteryjnych.
Dlatego ten problem nie może być ignorowany. Rocznie zakażenia układu moczowego dotyczą 400 milionów przypadków rocznie, a około 250 tys. osób umiera w wyniku powikłań związanych z UTI i liczba ta rośnie wraz ze wzrostem oporności szczepów – częstość UTI i fakt rosnącej oporności bakterii na antybiotyki tworzą realne zagrożenie.
Problem niepowikłanych zakażeń układu moczowego dotyczy głównie kobiet. Wynika to z anatomii żeńskiego układu moczowo-płciowego ułatwiającej wnikanie bakterii do pęcherza drogą wstepującą. Mężczyźni chorują rzadko, a jeśli już to w na skutek dodatkowych czynników usposabiających (np. cukrzyca, zaleganie moczu po mikcji związane z przerostem gruczołu krokowego).
Cystitis czyli zapalenie pęcherza moczowego objawia się bólem pęcherza moczowego, pieczeniem w cewce, częstomoczem, bolesnym parciem na mocz a czasami krwiomoczem oraz dodatnim wynikiem posiewu moczu (>103 CFU/ml), ale bez nasilonych objawów ogólnoustrojowych takich jak wysoka gorączka, dreszcze, tachykardia, bóle pleców, krocza etc, które mogą świadczyć o rozwoju zakażenia systemowego (zapalenie nerek, prostaty, urosepsa).
Liczby i fakty:
- 40-50% kobiet doświadczy zapalenia pęcherza w swoim życiu
- 25% kobiet będzie miała przynajmniej jeden nawrót zakażenia w czasie życia
- część z tych kobiet (4-10%) doświadczy więcej niż 2 epizodów potwierdzonego dodatnim posiewem zakażenia w ciągu 6-ciu miesięcy lub więcej niż 3 epizodów rocznie – to definicja nawrotowego zakażenia
- większość z tych zakażeń będzie wywołana przez bakterię E.coli (bakteria bytująca w kale)
- dość często pojawia się w związku z aktywnością seksualną.
Zapalenie pęcherza moczowego (objawowe) nie powinno być traktowane na równi z dodatnimi wynikami posiewów moczu u bezobjawowych pacjentów, które dość często świadczą jedynie o tzw. kolonizacji i nie zawsze wymagają aktywnego leczenia (nie leczymy wyników tylko chorobę objawową).
Leczenie niepowikłanego zapalenia pęcherza moczowego:
1. Leczenie bez używania antybiotyków
a. Zwiększona podaż płynów
b. Niesterydowe leki p/zapalne
c. Leki ziołowe
2. Leczenie w oparciu o antybiotyki
a. Leki pierwszego rzutu: nitrofurantoina (niestety niedostępna w Polsce – jeden z nielicznych krajów na świecie nie ma do tej terapii dostępu), fosfomycyna, pivmecillinamina
b. Leki drugiego rzutu – kotrimoksazol, trimetoprim, trimetoprim+sulfometoksazol
c. Alternatywnie – beta-laktamy, cefalosporyny
d. Flourochinolony nie powinny być stosowane w leczeniu zapalenia pęcherza (w Polsce to najczęściej stosowana terapia)*
*EMA (Europejska Agencja Leków) zaleca stosowanie flurochinolonów wyłącznie w sytuacji zakażenia bakteriami wykazującymi na nie wrażliwoś
potwierdzoną w posiewie z antybiogramem.
Profilaktyka nawrotów zakażeń (wymagana diagnostyka mikrobiologiczna – posiewy moczu):
1. Zapobieganie bez użycia antybiotyków:
a. Leki odkażające
b. Estrogeny stosowane miejscowo (szczególnie w okresie pomenopauzalnym)
c. Immunomodulacja
d. Wlewki dopęcherzowe z GAG (glikozaminoglikany)
e. Probiotyki
f. Metenamina - Urotropina
2. Profilaktyka w oparciu o antybiotyki
a. Ciągła (nitrofurantoina, fosfomycyna, trimetoprim)
b. Interwencyjna – po odbyciu stosunku
3. Terapie eksperymentalne:
a. W oparciu o mikrobiotę
b. Terapie fagowe
Zmiana nawyków – 10 reguł (rad) dotyczących metod unikania zakażeń (nie potwierdzone naukowo):
1. Unikaj publicznych toalet
2. Unikaj przechłodzenia stóp
3. Nie siadaj na zimnych powierzchniach
4. Unikaj ciasnej bielizny
5. Nie usuwaj owłosienia łonowego
6. Myj okolice intymne przed i po stosunku
7. Oddaj mocz bezpośrednio po stosunku
8. Podcieraj się od przodu do tyłu
9. Nie przetrzymuj moczu
10. Pij napoje zawierające witaminę C (zakwaszaj mocz).
Sugestie redukujące ryzyko nawrotów potwierdzone naukowo:
1. Zwiększ ilość przyjmowanych płynów (nie mniej niż 1,5 litra na dobę)
2. Stosuje preparaty zakwaszające zawierające żurawinę
3. Metenamina – Urotropina doustnie
4. Estrogeny stosowane miejscowo (kremy, globulki) w konsultacji z ginekologiem
5. Stosowanie specyficznych cukrów zapobiegających łączeniu się komórek bakterii z nabłonkiem pęcherza – D-Mannoza
Zapalenie pęcherza moczowego stanowi istotny problem z racji powszechności, częstości nawrotów, kosztów jakie ponosi system opieki zdrowotnej, kosztów społecznych wynikających z absencji chorobowej oraz wpływu na codzienne funkcjonowanie.
Nawrotowe i przewlekłe zapalenie pęcherza moczowego może być z jednym w mechanizmów powstawania zespołu bolesnej miednicy, o czym w kolejnym materiale.
